W muzeum, niczym w zwierciadle, odbijają się przemiany kulturowe, dokonujące się w danym państwie, kraju, społeczności. Jest ono, podobnie jak kolekcja, „współrozciągłe” z człowiekiem w czasie i przestrzeni – miejscu o właściwym sobie kontekście politycznym, społecznym czy ekonomicznym. Kwestie te istotne były już w chwili powstania nowoczesnego, bazującego na myśli oświeceniowej muzeum, i obecnie nie straciły na aktualności.
Niniejsza publikacja jest podsumowaniem, ale tez uzupełnieniem przeprowadzonego szkolenia. W częsci głównej znajda Państwo teksty autorstwa pracowników i współpracowników polskich muzeów, którzy maja doświadczenie we współpracy z osobami starszymi. W aneksie zamieszczamy przykłady dobrych praktyk realizowanych nie tylko przez muzea, ale także przez instytucje i organizacje zrzeszające seniorów lub przygotowujące programy skierowane do tej grupy wiekowej.
Opracowanie Zagrożenia mikrobiologiczne zbiorów muzealnych jest podsumowaniem warsztatów, które organizuje Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów we współpracy z Wydziałem Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Z roku na rok, wraz z pracownikami obu instytucji, modyfikujemy tematy szkoleń i uwzględniamy w nich zagadnienia, które spotkały się z największym zainteresowaniem uczestników.
Teksty zawarte w tej antologii powstawały na przestrzeni 20 lat. Warto podkreślić, że są wciąż aktualne. Polskie prawo ochrony dziedzictwa kultury w zakresie prawa karnego nie zmieniło się aż tak bardzo, jak można byłoby przypuszczać. paradoksalnie wiele artykułów Piotra Ogrodzkiego tych zmian dotyczy – zarówno w zakresie postulatów de lege lata, jak i de lege ferenda. W tekstach bowiem umiejętnie zostały zestawione prawne aspekty z praktyką ochrony dziedzictwa narodowego, a opisane wyzwania w zakresie ochrony dziedzictwa kultury są i zapewne pozostaną aktualne również w dalszej przyszłości. Zdarzenia, sprawy i przykłady z przeszłości są najlepszą lekcją na przyszłość, jeśli tylko chce się z nich wyciągać wnioski.
Oddajemy w ręce Czytelników trzeci tom z serii „Statystyka muzeów”. W publikacji znajdują się analizy eksperckie oraz dane statystyczne obejmujące funkcjonowanie muzeów w 2018 roku. Mamy nadzieję, że przedstawione informacje będą stanowiły ważne źródło wiedzy zarówno dla muzeów, ich organizatorów, jak i wszystkich zainteresowanych tematyką muzealnictwa w Polsce.
Niniejsza publikacja jest wynikiem konferencji „Badanie roli dziedzictwa kulturowego w budowaniu (narodowej) tożsamości w sytuacjach pokonfliktowych”, która odbyła się w dniach 10-12 września 2018 r. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie i obejmuje trzy obszary refleksji: Rzecz o autentyzmie, czyli o istocie miejsc pamięci; Rzecz o potrzebie badawczej refleksji, czyli nauka w miejscach pamięci; Tożsamość i edukacja, czyli społeczeństwo po konflikcie. Problematyka szeroko rozumianej roli dziedzictwa kulturowego w sferze odbudowy tożsamości społeczeństw, państw i narodów w sytuacjach pokonfliktowych jest przedmiotem nieustannych refleksji oraz badań – zwłaszcza wtedy, gdy rozwijające się dynamicznie zbiorowości świadomie starają się znaleźć trwały fundament historii dla cywilizacyjnej modernizacji. Publikacja wpisuje się zatem w aktualny dyskurs dotyczący roli dziedzictwa kulturowego. *** The publication arises from the conference “Research on the role of cultural heritage in the building of (national) identity in post-conflict situations” which took place on 10–12 September 2018 at the Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute in Warsaw and the topics covered three areas of reflection: Authenticity – the essence of places of remembrance; The need for research reflection – scholarship in places of remembrance; Identity and education – society after the conflict. Issues related to broadly understood role of cultural heritage in rebuilding of identity in societies, states and nations in post-conflict situations constitutes a subject of continuing reflection and research – especially when dynamically developing communities are consciously looking for stable historical foundations for their modernisation efforts. Therefore, the publication is part of the current discourse on the role of the culture heritage.
Muzealnictwo i kolekcjonerstwo związane z Kościołem rzymskokatolickim w Polsce należy postrzegać w procesie długiego trwania kultury (by odwołać się do sformułowania Fernanda Braudela) w wielorakich jego wymiarach: aksjologicznym, estetycznym, państwowotwórczym. Ten ostatni godzien jest podkreślenia w szczególności w kontekście nierzadkich w dziejach Polski czasów braku państwowości lub też jej niesuwerennego statusu. Zbiory muzeów kościelnych, skala ich różnorodności, nie odbiegają w wymiarze wartości dziedzictwa materialnego i niematerialnego od kolekcji muzeów publicznych, państwowych i samorządowych instytucji kultury. Spotykamy w nich bowiem niezmierną paletę ludzkich, acz doświadczonych Bożą iskrą świadectw geniuszu człowieka oraz kreatywnych zdolności Natury: malarstwa, rzeźby, sztuki użytkowej z rzadkimi przykładami wotywnego złotnictwa, ale również bogate zbiory archiwaliów i starych druków.
The Museum Statistics project, initiated in 2013, has been supported by the Ministry of Culture and National Heritage from the very beginning. Since then, it has continually grown to reflect the situation in the museum environment. Social, technological and economic changes are not irrelevant to the functioning of the Polish museum sector. Hence, the scope of data collected, as well as the collection methods used, have aturally evolved and, most importantly of all, the number of museums participating in the project has increased. The fact that we are reaching a steadily growing audience can be considered a success. Nevertheless, according to different estimates, there are more than 1000 museum institutions in Poland. To present them all, in all fields of their activities, we face an immense challenge.
Oddajemy w Państwa ręce kolejny – już dwunasty – tomik z serii Szkolenia Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, tym razem dotyczący badania publiczności muzeów. Publikacja jest wynikiem przeprowadzonych przez NIMOZ dwóch edycji szkolenia Badania publiczności muzealnej oraz dwóch lat ogólnopolskiego projektu Badania publiczności muzeów w Polsce. Z raportami z tych badań mogą się Państwo zapoznać na stronie internetowej: www.nim.gov.pl, w zakładce: Publiczność muzeów.
Czy współczesne modernizacje muzeów kolekcjonerskich mogą zniszczyć kruchą równowagę pomiędzy zawartą w nich ideą a materią z jakiej zostały stworzone? Jak dostosować je do współczesnych standardów muzealnictwa i przystosować do potrzeb szerokiej publiczności, zachowując przy tym ich integralność i pierwotny charakter? Jak modernizować muzea kolekcjonerskie nie zabijając ich ducha? To tylko niektóre z pytań, które stawiają autorzy książki Anny i Artura Jasińskich „Stare kolekcje – nowa architektura. O problemach modernizacji kolekcjonerskich muzeów sztuki”. Książka ukazała się 15 grudnia nakładem wydawnictwa Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów w serii Biblioteka NIMOZ.
Muzea w 2017 roku to kolejna odsłona zbioru analiz danych zebranych w ramach projektu Statystyka muzeów, który zainicjowano w roku 2013. Niniejsze wydanie jest natomiast drugim tomem rozpoczętej w ubiegłym roku serii wydawniczej Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, podsumowującym piątą edycję projektu. Tak jak poprzednio przedstawiamy Państwu analizy eksperckie oraz zbiór danych w formie graficznej, prezentując wyniki tegorocznych badań. Serdecznie zapraszamy Państwa do lektury.
Opracowanie podsumowuje wyniki pracy powołanego przy NIMOZ zespołu ekspertów zajmujących się zagadnieniami procedur i organizacji pozyskiwania dokumentacji cyfrowej zasobów muzealnych. Jest to rozwinięcie wcześniejszej wersji dokumentu z 2011 roku. Aktualny dokument poza pewnymi rozszerzeniami w części tekstu podstawowego, rozbudowany został o duży rozdział zawierający artykuły uzupełniające, traktujące bardziej szczegółowo niektóre zagadnienia zasygnalizowane w części podstawowej. Mamy nadzieję, że prezentowany obecnie dokument okaże się pomocny przy planowaniu i wdrażaniu procesów digitalizacji w muzeach, jak również, że przyczyni się do otwarcia dyskusji i współpracy miedzy muzeami w tej skomplikowanej materii.
Raport przygotowany przez powołaną przy NIMOZ grupę ekspercką ds. metadanych przedstawia międzynarodowe standardy opisu muzealiów, zarówno schematy służące do budowania systemów ewidencyjnych, wymiany danych, jak również charakterystykę najważniejszych tezaurusów. Zawiera także propozycje rozwiązań możliwych do zastosowania przez pojedyncze instytucje, wskazując równocześnie na konieczność opracowania i wdrożenia rozwiązań o zasięgu krajowym.
Opracowanie jest wynikiem prac powołanej przy NIMOZ w 2012 roku grupy eksperckiej zajmującej się zagadnieniami pozyskiwania wysokiej jakości cyfrowych odwzorowań muzealiów. Podstawowym celem digitalizacji powinno być tworzenie wiernej dokumentacji, opartej na danych pozyskanych w wyniku procedury pomiarowej, dokonanej przy użyciu służących do tego urządzeń, a nie wykreowanej przy pomocy oprogramowania. Główne rozważania poświęcone są teorii i praktyce procesów skanowania i fotografowania obiektów płaskich oraz fotografowaniu i skanowaniu 3D obiektów przestrzennych, a także tworzenia formy prezentacyjnej obiektu na potrzeby udostępniania w internecie. Całość uzupełnia obszerny przegląd sprzętu skanującego.
W październiku 2013 roku zakończyła prace grupa ekspercka zajmująca się schematami metadanych, której prace objęły także kwestie udostępniania tychże danych, a także systemowego i poprawnego identyfikowania opisywanych obiektów. Opracowanie przedstawia koncepcję systemu trwałych identyfikatorów internetowych dla obiektów dziedzictwa kulturowego, opracowany w ramach grupy eksperckiej przez Marcina Werlę. Koncepcja ta stanowić będzie punkt wyjścia w pracach NIMOZ nad systemem udostępniania cyfrowych zasobów muzealnych, z uwzględnieniem ich poprawnego i trwałego identyfikowania w środowisku internetowym.
Opracowanie przedstawiające wybór przykładów dokumentacji wizualnej różnego rodzaju eksponatów muzealnych przy pomocy fotografii cyfrowej, a także technik 3D. Obok konkretnych przykładów przedstawia wybrane zagadnienia teoretyczne związane z technikami fotograficznymi. Poza kwestiami technicznymi porusza kwestie organizacyjne, przypominając, że właściwe prowadzenie procesu digitalizacji wymaga harmonijnej współpracy wielu działów muzeum i różnych specjalistów oraz opiekuna zbiorów. Różnorodność obiektów dziedzictwa kulturowego znajdujących się pod opieką muzeów uniemożliwia wskazanie jednolitych zwartych wytycznych wykonawczych dla dokumentacji wizualnej. Z tego powodu zamieszczone w opracowaniu przykłady nie wyczerpują listy modelowych rozwiązań, mogących służyć za wzór.
Opracowanie porusza zagadnienia i problemy związane z zastosowaniem skanerów i urządzeń skanujących do digitalizacji obiektów dwuwymiarowych, wskazując również na najczęściej popełniane błędy i utrudnienia pojawiające się w trakcie skanowania. Obok założeń technicznych związanych z projektem digitalizacji i samym procesem skanowania, przedstawia także kwestie kontroli technicznej i jakościowej wyników, w odniesieniu zarówno do pracowni własnych, jak i firm zewnętrznych.
Techniki skanowania trójwymiarowego są technikami stosunkowo młodymi, charakteryzującymi się bardzo szybkim rozwojem. Pozyskane dane przestrzenne, oprócz gromadzenia informacji o kształcie dokumentowanych przedmiotów i ich wymiarach, mogą też opisywać cechy pozwalające na analizę barwy, stanu zachowania i technik wykonania danego obiektu. Trójwymiarowe techniki dokumentacyjne nie są uniwersalną odpowiedzią na wszystkie problemy związane z dokumentacją obiektów zabytkowych, jednak odpowiednio użyte, mogą być bardzo pożytecznym narzędziem, oferującym zupełnie nowy wachlarz możliwości prezentacyjnych, dokumentacyjnych i analitycznych.
Muzea zmieniają się nieustannie, a my wraz z nimi. 2023 rok był dla nas rokiem intensywnej ewolucji (ale nie rewolucji), której celem było dostosowanie profilu działalności Instytutu do potrzeb i oczekiwań środowiska muzealnego w Polsce. Narodowy Instytut Muzeów, wcześniej funkcjonujący jako Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, powstał na bazie powołanego ponad trzydzieści lat temu Ośrodka Ochrony Zbiorów Publicznych, jednej z nielicznych na świecie instytucji wyspecjalizowanych w bezpieczeństwie zabytków, muzeów i ich zbiorów. W 2011 r. decyzją ministra kultury zakres działania Ośrodka został znacząco rozszerzony o zadania mające na celu wyznaczanie i upowszechnianie standardów w zakresie muzealnictwa. Zmiany wprowadzone w 2023 r. miały charakter porządkowy i praktyczny, polegający na uproszczeniu nazwy i uporządkowaniu zadań statutowych.
Museums never stop changing, and neither do we. The year 2023 was for us a year of intense evolution (and not revolution), targeted at adjusting the profile of the Institute’s operations to the needs and expectations of the museum community in Poland. The National Institute for Museums, NIM, earlier operating as the National Institute for Museums and Public Collections, NIMOZ, was established as the follow-up of the Centre for Preservation of Public Collections founded over 30 years ago, which was one of the rare institutions worldwide specializing in the security of heritage facilities, museums, and their collections. In 2011, upon the decision of the Minister of Culture, the Centre’s tasks were extended to include those identifying and promoting standards valid in museology.
Niniejsza publikacja jest wynikiem seminarium pt. „Muzealizacja szczątków ludzkich. Praktyczne i etyczne aspekty gromadzenia i ewidencjonowania szczątków ludzkich w muzeach”, które odbyło się online w dniach 27–28 października 2021 roku. Zostało zorganizowane przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych. W spotkaniu uczestniczyli muzealnicy i badacze różnych dziedzin. Jego celem było podzielenie się spostrzeżeniami, problemami, ale też procedurami obowiązującymi w poszczególnych instytucjach, odwołanie się do doświadczeń własnych, ale także innych państw europejskich.
Zapraszamy do zapoznania się z raportem napisanym przez panią Emilię Jastrzębską, która zajęła się tematem muzealizacji szczątków ludzkich w polskich placówkach w kontekście prawnych uwarunkowań ich akcesji i ewidencji. Publikacja składa się z trzech części. Pierwsza stanowi próbę możliwie pełnego przedstawienia kategorii szczątków ludzkich pozostających w zbiorach muzealnych na świecie. Część druga to analiza przepisów prawa mniej lub bardziej bezpośrednio odnoszących się do tych obiektów muzealnych. Z kolei w części ostatniej przedstawiono praktyki muzealnicze w zakresie akcesji, ewidencji, a także deakcesji. Na końcu autorka pozwoliła sobie zamieścić refleksje na temat możliwych rozwiązań problemu. Raport ten stał się przyczynkiem do zorganizowania przez NIMOZ oraz Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych w 2021 roku seminarium poświęconemu temu zagadnieniu.
„Strategia bezpieczeństwa rozumiana obecnie ma wymiar coraz mniej materialny, fizyczny, i coraz bardziej rozwija się w kierunkach treści, a nie formy. Wyobrażenie bezpieczeństwa jako schematu: sejf, mury, kraty i syrena na ścianie zastępują takie czynniki, jak: informacja uzyskana w odpowiednim czasie, wiedza, szkolenie, zasady i procedury postępowania. Jest to słuszny kierunek i nie może być inaczej, gdyż wymuszony jest ewolucją zagrożeń.” Paweł Kowalczuk, współautor
Książka ta uznaje kardynalne pytanie o społeczne powinności muzeum za rozstrzygnięte i wiedzie nas o wiele dalej. Oferuje panoramiczną fotografię polskiego muzealnictwa (z możliwością jednak dokonywania analitycznych przybliżeń), które w rytmie zmian muzealnictwa światowego odkrywa publiczność w całym jej zróżnicowaniu i dyferencji oczekiwań. Czytelnik znajduje więc na kartach książki opis relacji muzeum z jego społecznym otoczeniem, pozostających w procesie zmian; skupia uwagę na relacjach ze środowiskami społecznymi, współpracy z organizatorami (w szczególności – samorządowymi), odnajdywaniu się w lokalności. Autorzy wyławiają z bezosobowej publiczności wyspecyfikowane grupy dorosłych w wieku produkcyjnym, seniorów, ale także przyszłych dorosłych i seniorów, czyli dzieci i ludzi młodych. Odpowiadając przy tym na pytania, na ile te osoby i grupy odnajdują spełnienie swych potrzeb we współczesnym muzeum, na ile współczesne muzeum jest w stanie na te potrzeby oddziaływać i je modyfikować.
Książka Bożeny Steinborn „Zadania i satysfakcje muzealnika wobec zbioru przedmiotów zabytkowych" łączy w sobie cechy uniwersalnego zawodowego kompendium warsztatu muzealnika i osadzonego w określonym czasie opracowania „historycznego”, ujawniającego rozmaite wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania muzealnego mundi początku XXI wieku. Bezdyskusyjną wartością publikacji – poza wiedzą, którą Autorka hojnie dzieli się z czytelnikami – są akcenty Jej osobistej wrażliwości na delikatną materię muzealną oraz własne doświadczenia zawodowe i twórcze poszukiwania rozwiązań problemów muzealnych. Stanowią one świadectwo uczciwej, w zasadniczych kwestiach merytorycznych zazwyczaj bezkompromisowej postawy muzealniczki – postawy godnej głębszej refleksji.
Opracowanie ma charakter precedensowy. Po raz pierwszy w dziejach polskiego muzealnictwa została napisana książka będąca w swojej istocie raportem relacjonującym, bardzo szczegółowo ale w sposób bardzo usystematyzowany, działalność wielkiego muzeum w okresie kilkunastu lat wypełniających czasokres kierowania nim przez jedną i tę samą osobę. Powstał obraz przemian bardzo ważnej instytucji muzealnej, dokument odzwierciedlający przekształcenia w polskim muzealnictwie pod wpływem zupełnie nowych uwarunkowań. Ocalone zostaną więc od zapomnienia fakty i kierunki działania składające się na aktywność w bardzo wymiernym czasie, dostatecznie długim, aby uznać go za pewną epokę w historii muzeum narodowego w Krakowie, jednej z najważniejszych w Polsce instytucji muzealnych. prof. Stanisław Waltoś
Nasza publikacja stanowi rezultat konferencji "Kolekcjonerstwo polskie XX i XXI wieku" zorganizowanej przez Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu" w Toruniu (21-22.11.2014). Dzięki tym dwóm instytucjom wytworzył się tu poważny ośrodek badań naukowych i artystycznych analiz dotyczących kolekcji i jej twórcy.
Postanowiliśmy opublikować praktyczny zbiór informacji dla tych wszystkich, którzy zechcą rozpocząć proces porządkowania procedur związanych z opieką konserwatorską nad zbiorami w swoich instytucjach. Zebrane w nim informacje są swoistym ABC dla tych wszystkich zarządzających muzeami czy opiekunów zbiorów, którzy nie zatrudniają konserwatorów, a odczuwają potrzebę organizacji profesjonalnej opieki nad zbiorami. Skupiliśmy się na podstawowych zagadnieniach, od których należy zacząć systematyczną opieką konserwatorską – opisaliśmy zatem zasady sporządzania dokumentacji stanu zbiorów konserwatorskiej, magazynowania i przemieszczania obiektów w muzeum, także w przypadku ich wypożyczeń. Pewnym novum jest tekst p. Janusza Czopa, dotyczący zarządzania klimatem w muzeach- propozycja elastycznej polityki związanej z klimatem w muzeum, która jest jednak dla zborów bezpieczna. Wierzymy, że dla tych instytucji, które nie zatrudniają zawodowych konserwatorów, wskazówki zawarte w niniejszym opracowaniu okażą się przydatne i nietrudne do codziennego stosowania.
Proweniencja to wedle definicji sformułowanej w Kodeksie Etyki ICOM dla Muzeów: „pełna historia przedmiotu, zawierająca także informacje o dziejach tytułu prawnego do niego, od czasu jego wytworzenia lub odkrycia, dzięki której można ustalić jego autentyczność i stan własnościowy”.
Oddajemy w Państwa ręce ósmą broszurę z serii Szkolenia Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów – tym razem poświęconą edukacji w muzeum. Publikacja jest podsumowaniem cyklu trzech szkoleń dotyczących edukacji w różnych typach placówek: muzeach sztuki współczesnej, muzeach-rezydencjach oraz muzeach wielooddziałowych i interdyscyplinarnych. Oczywiście, materiały z trzech szkoleń nie wyczerpują tematu edukacji w muzeach, a są jedynie podsumowaniem trzech odmiennych doświadczeń, które wynikły z pomysłu szkoleń skierowanych do różnych typów muzeów.
Przygotowanie do pracy na stanowisku opiekuna ekspozycji staje się sprawą istotną i pilną, między innymi z uwagi na coraz bardziej ambitne, czasami trudne w odbiorze wystawy (stosowanie różnych, nowoczesnych środków techniki przekazu, prezentacji), oraz w ostatnich latach znaczny wzrost liczby osób odwiedzających muzea, w tym obcokrajowców. Ponadto nasze muzea w coraz większym stopniu umożliwiają dostępność gościom niepełnosprawnym.
Prezentowana broszura jest kolejnym wydawnictwem serii ABC propagującym materiały ze szkoleń realizowanych przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Główną przesłanką do organizacji spotkań z przedstawicielami muzeów z zakresu przepisów prawa i wymaganej dokumentacji na przełomie 2014/2015 roku była nowelizacja rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą.
Pomimo przeprowadzenia znacznych inwestycji i zmian organizacyjnych, nadal w zakresie bezpieczeństwa skansenów jest wiele do zrobienia. Uporządkowania wymaga dokumentacja organizacyjno-ochronna i pomocnicza oraz ewidencja zabytków. W celu zapewnienia kompleksowej ochrony przeciwpożarowej konieczne jest kontynuowanie rozbudowy i modernizacji systemów wykrywających, gaszących i innych urządzeń wymaganych w ochronie przeciwpożarowej, stałe szkolenie personelu dozoru zagród, chałup, ekspozycji czasowych, imprez plenerowych oraz nadzorowanie i kontrolowanie ich pracy. W zabezpieczeniach budowlano-mechanicznych należy dążyć do ukierunkowania prac w stronę zabezpieczenia indywidualnego eksponatów oraz ograniczenia bezpośredniego dostępu do izb i innych pomieszczeń z eksponatami w sposób jak najmniej uciążliwy dla zwiedzających. Ponadto ochronę indywidualną miejsc i zbiorów powinny wspomagać zabezpieczenia elektroniczne, np. CCTV. Nadal istnieje potrzeba intensyfi kowania prac związanych z kompleksowym ogrodzeniem obszarów i właściwym (funkcjonalnym) oświetleniem obiektów oraz utrzymywania infrastruktury techniczno-zabezpieczeniowej w należytym stanie poprzez okresowe, terminowe przeglądy i naprawy.
Krótki przewodnik dotyka wszystkich poruszanych przez Prelegentów dotychczasowych edycji szkolenia „Gość niepełnosprawny w muzeum” oraz uszczegóławiających temat warsztatów „Tworzenie audiodeskrypcji”, które odbywały się w ramach oferty Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Zdajemy sobie sprawę, iż objętość broszury dość radykalnie ogranicza możliwości wyczerpania tematu, dlatego skupiliśmy się na tych zagadnieniach, które w codziennej pracy muzealnika wydały się najistotniejsze. Zainteresowanych wiedzą poszerzoną, czy możliwie pełną, wypada nam zaprosić do lektury stron internetowych prowadzonych przez współpracujące z nami organizacje pozarządowe, na których znajdą z pewnością znacznie więcej szczegółowych materiałów i odnośników.
Przewodnik powstał w oparciu o materiały Prelegentów przygotowane specjalnie do szkoleń z zakresu organizacji wystaw w muzeum, które Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów zorganizował w roku 2012 r. Szkolenie to, organizowane w 4 edycjach w roku 2012 cieszyło się dużym zainteresowaniem muzealników i reprezentujących inne, „paramuzealne” instytucje organizujące wystawy. I choć wzięło w nich udział ponad 100 osób, to tylko w części udało nam się zaspokoić potrzeby środowiska muzealniczego. Z tego powodu w roku 2013 zaplanowaliśmy dodatkowe 2 edycje tego szkolenia, w którym zamierzamy także dokonać drobnych korekt i modyfikacji uwzględniających opinie, wskazówki i potrzeby uczestników zawarte w ankietach ewaluacyjnych.
Muzea techniki, w porównaniu do pozostałych, posiadają najbardziej interdyscyplinarne zbiory związane z działalnością człowieka. Ich wyróżnikiem jest między innymi skala eksponatów. W kolekcjach odnajdujemy zarówno mikroskopijne przedmioty, będące wytworem nanotechnologii naszych czasów, jak i największe eksponaty muzealne, na przykład okręty czy całe linie produkcyjne. Ich zbiory są prezentowane i przechowywane w budynkach tradycyjnie kojarzonych z muzeami, jak i w wielkokubaturowych budynkach postindustrialnych, co już samo w sobie wskazuje na charakter muzeum. Co więcej, nierzadko są to także muzea wielkoobszarowe, z okazałymi wystawami plenerowymi. Dodatkowo, zbiory eksponowane są nie tylko statycznie, ale też dynamicznie, często w przestrzeni publicznej poza siedzibą muzeum. To tylko niektóre cechy charakteryzujące muzea techniki, pokazujące, ile wysiłku muszą włożyć muzealnicy i organizatorzy, by zapewnić należyte bezpieczeństwo zbiorom, zwiedzającym i pracownikom.
***NAKŁAD WYCZERPANY*** Książka na tle obrazu kulturowego wielonarodowościowej metropolii przemysłowej jaką była Łódź w Europie końca XIX w., prezentuje kolekcje artystyczne łódzkich przemysłowców. Napisana na podstawie badań archiwalnych, krytyki źródeł oraz zestawienia dzieł o fabrykanckiej proweniencji stanowi próbę rekonstrukcji losów kolekcji, postaw ich właścicieli i ujawnia wielopłaszczyznowość zjawiska kolekcjonerstwa burżuazji wielkoprzemysłowej w epoce rodzącej się nowoczesności.
Z radością przekazujemy w Państwa ręce trzeci tom Biblioteki Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów – polskie wydanie europejskiego podręcznika Lifelong Learning in Museums wydanego we Włoszech w 2007 r. jako podsumowanie badań prowadzonych pod tą samą nazwą. W opracowaniu polskiej wersji wykorzystano późniejszą publikację – niemiecki podręcznik z 2010 r., zaktualizowany i rozszerzony przez Deutscher Museumsbund.
Materiały seminariów zorganizowanych w 2010 roku przez Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych (obecnie Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów) przy udziale Stowarzyszenia Antykwariuszy Polskich oraz Domu Aukcyjnego Rempex.
Edukacja muzealna w Polsce. Sytuacja, kontekst, perspektywy rozwoju. Raport o stanie edukacji muzealnej w Polsce.
***NAKŁAD WYCZERPANY*** Artykuły zawarte w tomie stanowią próbę opisu i interpretacji bogatego, wieloaspektowego, rozmaicie motywującego i fascynującego zjawiska kulturowego, jakim było kolekcjonerstwo na ziemiach polskich w długim wieku XIX. Różnie zogniskowane i prowadzone z różnorodnych perspektyw badawczych studia przekonują o znacznym symbolicznym, politycznym, społecznym i estetycznym potencjale powstających wówczas zbiorów.
Jednym z najważniejszych zadań statutowych Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów jest wyznaczanie i upowszechnianie standardów w zakresie bezpieczeństwa zbiorów publicznych. Wskazywanie kierunków działań w tej niezmiernie ważnej sferze działalności muzeów wymaga systematycznej pracy diagnostycznej, realizowanej na podstawie rzetelnych danych pozyskiwanych z muzeów. W 2013 roku, dokonując przeglądu dostępnych w tej materii opracowań, doszliśmy w zespole Instytutu do wniosku, że nie powstał jak dotychczas raport, który obejmowałby w sposób kompleksowy stan infrastruktury polskich muzeów.
***NAKŁAD WYCZERPANY***Wybrane zagadnienia z zakresu ochrony muzeów i zbiorów przed pożarem to, moim zdaniem, udana próba podjęcia tematu związanego z szeroko pojmowaną ochroną przeciwpożarową w obszarze muzeów i obiektów zabytkowych. W szczególności, kiedy mówimy o dziedzictwie narodowym, ochrona przeciwpożarowa będzie kojarzyła mi się przede wszystkim z zapobieganiem, prewencją, a w ostateczności gaszeniem pożaru czy reagowaniem. W obecnych czasach wiedza na temat ochrony przeciwpożarowej wprowadza nas w zupełnie nowy wymiar, świat zaawansowanych technologii, skomplikowanej elektroniki, symulacji komputerowych, wiedzy z zakresu konstrukcji, automatyki, teorii rozwoju pożaru, chemii, fizyki i innych dziedzin wymagających profesjonalnej wiedzy.
Niniejsza publikacja powstałą w oparciu o materiały przygotowane przez pp. Monikę Drelę i Iwonę Gredkę na seminarium, które odbyło się w maju 2014 r. we Wrocławiu, a które dotyczyło praw autorskich w działalności muzeów. Temat praw autorskich w działalności muzeów wywołuje niemałe emocje i rodzi różnice interpretacyjne. Odnosi się to zarówno do działalności muzeów „na styku” z innymi osobami, czy podmiotami, jak również dotyczy samego „wnętrza” instytucji muzealnej. W tym swoistym krótkim kompendium Autorki artykułów dokonują przeglądu najważniejszych zagadnień i dzielą doświadczeniami własnymi, które mogą być o tyle przekonywające, że poza gruntowną znajomością przepisów prawa i literatury, to poparte także Ich praktycznym doświadczeniem prawniczym.
Z wielką przyjemnością oddajemy w Państwa ręce pierwszy numer nowej serii wydawniczej Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów zatytułowanej Statystyka muzeów. Ukazujące się w jej ramach publikacje stanowić będą cykliczne podsumowanie projektu o tym samym tytule. Zawartość wydawnictw składać się będzie z raportów eksperckich przygotowanych na podstawie danych statystycznych, a także graficznie opracowane dane z analizowanego roku. Mamy nadzieję, że seria Statystyka muzeów stanowić będzie ważne źródło informacji i wsparcie w Państwa codziennej pracy.
The National Institute for Museums and Public Collections, with support from the Ministry of Culture and National Heritage, are pursuing The Project Museum Statistics. It is intended to become a comprehensive source of knowledge about the state of the Polish museum sector. This publication presents a collection of reports with analyses of data collected over the first three years of the project.
Concern about the state of objects is one of the fundamental tasks of all employees of museums, and a commitment incumbent on the institution. This care, beyond the economic issue, is often an organizational challenge. The diffi culties in managing the maintenance of a museum are largely explained by objective factors such as the location of the museum itself, often at a distance from universities and training centres for conservators-restorers, or a limited access to basic information. A problem faced by conservators-restorers or guardians of collections can also be the complex and heterogeneous nature of the material they contain. Unlike those museums that house works of art, institutions in which the collections contain examples of craftsmanship, natural objects or technical equipment often do not have the ability to employ specialized graduates, trained to deal with these special collections.
***NAKŁAD WYCZERPANY*** Vademecum zabezpieczenia obiektów sakralnych to książka w całości poświęcona zagadnieniom związanym z ochroną obiektów sakralnych przed przestępczością i pożarem. Opracowanie jest skierowane przede wszystkim do osób duchownych oraz osób zajmujących się bezpieczeństwem obiektów sakralnych. Książka jest tak skonstruowana, że można ją czytać wyrywkowo, zapoznając się z wybranymi, szczególnie interesującymi zagadnieniami. Całościowe potraktowanie tematyki ochrony zabytków sakralnych daje możliwość pełnego i obiektywnego spojrzenia na wszystkie związane z tym problemy. W publikacji poruszono min następujące zagadnienia: Przestępczość w obiektach sakralnych Istniejący stan zabezpieczenia obiektów sakralnych Zabezpieczenia obiektów sakralnych przed przestępczością Ochrona obiektów towarzyszących (domy parafialne, plebanie, kancelarie i inne) Pożar-największe niebezpieczeństwo dla obiektów sakralnych Działania prewncyjne Normy postępowania w sprawach sztuki kościelnej wydane przez Konferencje Episkopatu Polski
Metoda zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego polega na ocenie zagrożeń naszego zasobu dziedzictwa i podjęciu możliwie najbardziej efektywnych działań w celu ich zmniejszenia z wykorzystaniem dostępnych środków finansowych i innych zasobów. Pozwala ona na optymalne podejmowanie decyzji z zakresu prewencji konserwatorskiej i maksymalne wykorzystanie zasobów w działaniach na rzecz ochrony dziedzictwa przez nadanie priorytetu największym zagrożeniom. Staraniem Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie powstało tłumaczenie na język polski podręcznika prezentującego metodę zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kultury opracowaną przez Kanadyjski Instutut Konserwacji (CCI), ICCROM i Holenderski Instytut Dziedzictwa Kultury (ICN). Podręcznik jest skierowany do wszystkich osób uczestniczących z procesie zarządzania zasobami dziedzictwa i ich ochroną. Zachęcamy do zapoznania się z Podręcznikiem, który jest dostępny do ściągnięcia w pliku Pdf w dwóch wersjach – wygodnej do przeglądania na ekranie komputera i dostosowanej do wydruku na drukarce. (Opcje drukowania: Dopasuj, Orientacja pozioma, Odbij wg krótkiej krawędzi, Drukowanie po obu stronach)
Publikacja przedstawiająca działalność NIMOZ w latach 2011-13
Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizuje projekt Statystyka muzeów. Jego celem jest dostarczenie kompleksowej wiedzy na temat polskiego sektora muzealnego. Niniejsza publikacja stanowi zbiór analiz badawczych dokonanych na podstawie danych z gromadzonych w czasie pierwszych lat realizacji projektu
Oddajemy w Państwa ręce kolejne wydawnictwo z serii Ochrona Zbiorów, którego treść odbiega od schematu poradnika prezentowanego w poprzednich zeszytach z tej serii. Tym razem postanowiliśmy zaakcentować kwestie technologiczne. W pracy konserwatora niejednokrotnie zadajemy sobie pytania, jak coś zostało zrobione, jakich narzędzi używał wykonawca. Czasami stan zachowania obiektu pozwala rozwikłać tajniki konstrukcji, innym razem wnioskujemy per analogiam. Niekiedy musimy sięgać po nowoczesne metody badawcze i o ile odpowiedzą one na pytania jakościowo-ilościowe, o tyle informacji o tym, jak funkcjonował warsztat, jakich narzędzi używano i w jaki sposób przygotowywano materiały, pozostaje szukać w źródłach pisanych. Wiedza nie tylko zaspokaja naszą ciekawość. Dzięki niej możemy również stwierdzić, czy dane uszkodzenie ma związek z technologią, a jeśli tak, to jakie kroki należy podjąć, aby zapewnić obiektowi lepszą ochronę.
Niniejsze wydawnictwo zostało przygotowane przez konserwatorów dzieł sztuki z Muzeum Narodowego w Krakowie zgodnie z międzynarodowymi standardami, dobrymi praktykami w naszym i wielu innych muzeach, a przede wszystkim z wykorzystaniem wieloletnich osobistych doświadczeń w dziedzinie bezpiecznego obchodzenia się z obiektami muzealnymi. Chociaż ze względu na rodzaj opisywanej działalności broszura kierowana jest przede wszystkim do pracowników muzeów i instytucji kultury, to oczywiście przedstawione w niej zasady i zalecenia powinny być stosowane przez wszystkich, którzy dotykają dzieł sztuki i innych cennych obiektów. Najważniejsze, aby cały czas pamiętać, że każdy obiekt – bez względu na to, czy jest w magazynie, na ekspozycji, czy też jest jakkolwiek przemieszczany – może zawsze ulec uszkodzeniu, a naszym obowiązkiem jest minimalizować to ryzyko w każdej sytuacji.
"Skóra w obiektach muzealnych" to kolejny zeszyt z serii „Ochrona Zbiorów”, powstałej z inicjatywy Muzeum Narodowego w Krakowie przy wsparciu Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Tym razem autorzy postanowili skoncentrować się na obiektach ze skóry i pergaminu. Jest to bardzo duża grupa zabytków, które łączy wszechstronny i powszechnie dostępny materiał, z jakiego je wykonano. Zabytki ze skóry można spotkać w niemal wszystkich rodzajach kolekcji muzealnych – od bibliotek do zbiorów etnograficznych. Są wśród nich zarówno obiekty pełniące funkcje dekoracyjne, jak i przedmioty codziennego użytku.
Postanowiliśmy opublikować praktyczny zbiór informacji dla tych wszystkich, którzy zechcą rozpocząć proces porządkowania procedur związanych z opieką konserwatorską nad zbiorami w swoich instytucjach. Zebrane w nim informacje są swoistym ABC dla tych wszystkich zarządzających muzeami czy opiekunów zbiorów, którzy nie zatrudniają konserwatorów, a odczuwają potrzebę organizacji profesjonalnej opieki nad zbiorami. Skupiliśmy się na podstawowych zagadnieniach, od których należy zacząć systematyczną opieką konserwatorską – opisaliśmy zatem zasady sporządzania dokumentacji stanu zbiorów konserwatorskiej, magazynowania i przemieszczania obiektów w muzeum, także w przypadku ich wypożyczeń. Pewnym novum jest tekst p. Janusza Czopa, dotyczący zarządzania klimatem w muzeach- propozycja elastycznej polityki związanej z klimatem w muzeum, która jest jednak dla zborów bezpieczna. Wierzymy, że dla tych instytucji, które nie zatrudniają zawodowych konserwatorów, wskazówki zawarte w niniejszym opracowaniu okażą się przydatne i nietrudne do codziennego stosowania.
Oddajemy w Państwa ręce drugą broszurę z serii „Ochrona zbiorów”, która jest efektem współpracy Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów z Muzeum Narodowym w Krakowie. Choć krótka, jest ważnym, bo bodaj pierwszym przedsięwzięciem, którego celem jest próba określenia optymalnego poziomu wahań temperatury i wilgotności w pomieszczeniach, w których przechowywane są obiekty wrażliwe. Zadania opracowania takich parametrów podjęli się specjaliści z Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie i naukowcy z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN im. Jerzego Habera w Krakowie. Ich wyniki prezentujemy w niniejszej publikacji. Znajdziecie w niej Państwo informacje o rzeczywistych warunkach przechowywania zbiorów w największych polskich muzeach, analizy efektywności różnych strategii kontroli klimatu oraz zalecenia dot. sterowania systemami klimatyzacyjnymi w celu optymalizacji kosztów jej działania w stosunku do uzyskanej klasy klimatu wewnątrz budynku. Wierzymy, że wiedza potwierdzona badaniami, pozwoli wybrać właściwą strategię zarządzania klimatem, która nie tylko zmniejszy ryzyko uszkodzenia obiektów, ale również nie narazi muzeum na ponoszenie kosztów niewspółmiernie wysokich w stosunku do osiąganego stopnia ochrony kolekcji. Broszurę „Zarządzanie klimatem w muzeach: ochrona zbiorów i energooszczędność”, podobnie jak pierwszą z serii NIMOZ i MNK – „Ochrona obiektów na podłożu papierowym” wysłaliśmy pocztą do wszystkich muzeów, które mają statut, bądź regulamin uzgodniony z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, licząc na ich życzliwe przyjęcie i z nadzieją na ich użyteczność w codziennej pracy.
Broszura „Zasady postępowania z obiektami zabytkowymi na podłożu papierowym” jest pierwszym w serii poradników z zakresu konserwacji wydanych przez NIMOZ wspólnie i z inicjatywy Muzeum Narodowego w Krakowie. Broszura jest praktycznym przewodnikiem dla konserwatorów i opiekunów zbiorów, systematyzującym wiedzę na temat metod i technik ochrony zasobów materialnych muzeów. Istotnym komponentem broszury są wyniki prac badawczo-naukowych, które weryfikują informacje i dostarczają obiektywnej wiedzy pożytecznej dla podejmowanych przez opiekunów zbiorów decyzji. Wreszcie, last but not least, mogą być ważnym elementem standaryzującym opiekę nad zbiorami dla poszczególnych kategorii obiektów. Dyrekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, konserwatorom, badaczom i wszystkim osobom zaangażowanym w powstanie tej publikacji serdecznie dziękujemy.
Niniejsza publikacja jest drugą częścią broszury z numerem 2/2013 poświęconej gościom niepełnosprawnym w muzeum. Tym razem skupiliśmy się na potrzebach publiczności z bardzo szeroko rozumianymi niepełnosprawnościami intelektualnymi. Uczestnicy kolejnych edycji szkolenia Gość niepełnosprawny w muzeum wielokrotnie zwracali nam uwagę, że najliczniejszą grupę gości niepełnosprawnych w instytucjach kultury stanowią właśnie osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Podkreślali także, że do pracy z tymi osobami najtrudniej jest się przygotować – ze względu na różnorodność reakcji tych osób, typów dysfunkcji, dużą specjalizację terapeutów i stowarzyszeń zajmujących się włączaniem w aktywne życie osób z niepełnosprawnością intelektualną. Odpowiadając na to zapotrzebowanie, wraz z Fundacją Kultury bez Barier, rozpoczęliśmy poszukiwania osób i instytucji, które zechcą nam pomoc w przygotowaniu i poprowadzeniu szkolenia dla pracowników muzeów. Efektem niniejszych starań jest publikacja, którą Państwu przekazujemy.
