- czym jest standard Spectrum?
- najnowsza wersja standardu – Spectrum 5.0
- twórca standardu – organizacja Collections Trust
- prace nad polską wersją językową
- dostępne formy publikacji
- informacje o licencji
Spectrum to brytyjski standard zarządzania zbiorami muzealnymi, który został opracowany w oparciu o fachową wiedzę i doświadczenie muzealników. Przeznaczony jest dla wszystkich muzeów, bez względu na wielkość i typ posiadanych przez nie zbiorów, oraz dla innych instytucji i organizacji, które zarządzają własnymi kolekcjami. Obecnie Spectrum uznawane jest na świecie za wiodący standard zarządzania zbiorami, a na jego tłumaczenie i publikację udzielono licencji w ponad 100 krajach.
Spectrum to zestaw sprawdzonych porad dotyczących działań, które większość muzeów wykonuje w ramach zarządzania swoimi zbiorami. Niektóre z tych zadań składają się na codzienną pracę, inne wykonywane są sporadycznie. W Spectrum wszystkie te działania nazwane zostały procedurami.
Jednym z głównych założeń standardu jest to, że każde muzeum, które posiada pod swoją opieką zbiory, powinno działać według jasno określonych i spisanych zasad. Zgodnie ze Spectrum, jednym z podstawowych dokumentów regulujących te zasady powinna być spisana polityka muzeum w zakresie gromadzenia zbiorów, informacji o zbiorach, dostępności do nich i opieki nad nimi (regulacje te mogą zostać ujęte w ramach jednego dokumentu, bądź spisane w formie kilku oddzielnych polityk). Każda procedura Spectrum odnosi się bezpośrednio do zasad określonych w polityce muzeum w zakresie różnych aspektów zarządzania zbiorami.
Standard SPECTRUM - ulotka informacyjna (PDF)
Najnowsza wersja standardu – Spectrum 5.0
Spectrum 5.0 składa się z 21 procedur wspierających zarządzanie zbiorami. Dziewięć z nich to Procedury Podstawowe – wdrożenie ich i stosowanie zapewnia organizacji pełną odpowiedzialność za obiekty pozostawione pod jej opieką w zakresie najważniejszych działań, tj. nabywania obiektów do zbiorów, katalogowania itp. Wdrożenie pozostałych procedur wspiera inne obszary związane z zarządzaniem zbiorami, m.in. organizacją transportu lub zarządzaniem prawami autorskimi.
Informacje na temat procedur Spectrum (link)
Oddzielną cześć Standardu Spectrum 5.0 stanowi dokument Spectrum 5.0 Załącznik: Wymagania informacyjne, w którym zestawiono wszystkie jednostki informacji, jakie można wykorzystać do zapisania różnego typu informacji o poszczególnych obiektach bądź całych zbiorach, zarówno w tradycyjnej jak i cyfrowej dokumentacji, w trakcie realizacji poszczególnych procedur Spectrum.
Informacje na temat jednostek informacji Spectrum (link)
W wersji, którą NIMOZ udostępnia na niniejszej stronie, pełną treść standardu Spectrum tworzą dwa oddzielne pliki PDF. Procedury opisane zostały w pierwszym, głównym tomie. Natomiast w drugim tomie, nazwanym załącznikiem, znajdują się wymagania informacyjne. Oba pliki udostępniane są bezpłatnie do wykorzystania niekomercyjnego (prosimy o zapoznanie się z treścią licencji przez pobraniem plików).
Twórca standardu – organizacja Collections Trust
Więcej informacji o organizacji Collections Trust (link)
Prace nad polską wersją językową standardu
Pierwsze prace nad polską wersją standardu zainicjowane zostały pod koniec 2013 r. w Narodowym Instytucie Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, w ramach opracowywania standardów wspierających digitalizację w muzeach. Punktem wyjścia była konieczność ujednolicenia opisu muzealiów za pomocą ustandaryzowanych jednostek informacji. Z racji dotychczasowych bardzo różnorodnych praktyk w muzeach, konieczna okazała się standaryzacja całego procesu zarządzania zbiorami. Wstępna wersja tłumaczenia została udostępniona środowisku muzealnemu do konsultacji, które były prowadzone na forum internetowym oraz w ramach cyklicznie organizowanych spotkań. Konsultacje na tak wczesnym etapie pozwoliły na zaangażowane wielu muzealników w tworzenie polskiej wersji językowej. W kolejnym etapie, bazując na informacjach zebranych w czasie konsultacji, zespół redakcyjny ujednolicał i dostosowywał do polskich warunków procedury Spectrum i powiązane z nimi jednostki informacji. Spectrum 4.0 opublikowany został w polskiej wersji językowej w 2017 r., a jego najnowsza wersja – Spectrum 5.0 – w 2021 r.
- Wersja PDF:
Na stronie internetowej NIMOZ udostępniana jest bezpłatnie w formie elektronicznej polska wersja Spectrum 5.0. Pełną treść standardu w formacie PDF, wraz z załącznikiem zawierającym wymagania informacyjne, można pobrać bezpośrednio z niniejszej strony. Przed pobraniem należy zapoznać się z zamieszczoną niżej treścią licencji.
Spectrum 5.0 PL – załącznik (pdf)
- Wersja interaktywna:
Dostęp do standardu w polskiej wersji językowej możliwy jest również poprzez oficjalną stronę internetową organizacji Collections Trust:
Spectrum 5.0 – wersja interaktywna: (link)
W wersji online aktywne są wszystkie linki, w tym również te, które prowadzą bezpośrednio do definicji każdej jednostki informacji, do której znajduje się odniesienie przy opisach poszczególnych procedur (w wersjach PDF oraz drukowanej jednostki informacji opisane są w oddzielnym dokumencie, który stanowi załącznik do standardu).
- Wersja drukowana:
Zakup polskiej wersji standardu Spectrum 5.0 w formie książkowej jest możliwy wyłącznie za pośrednictwem Collections Trust.
Collections Trust – sklep (link)
Materiały archiwalne:
W celach informacyjnych na stronie NIMOZ dostępna jest nadal wersja standardu Spectrum 4.0 wraz z załącznikiem.
Spectrum 4.0 PL – załącznik (pdf)
Właścicielem praw autorskich do Spectrum jest Collections Trust, które udziela licencji komercyjnych i niekomercyjnych na wykorzystanie Spectrum. NIMOZ jest upoważniony do udzielania sublicencji na wykorzystanie niekomercyjne polskiej wersji standardu. Pobranie polskiej wersji Spectrum ze strony NIMOZ oznacza zgodę na poniższe warunki licencyjne. W razie wątpliwości co do charakteru planowanego wykorzystania lub innych pytań dotyczących licencji prosimy o kontakt na adres spectrum(at)nim.gov.pl
Akceptacja niniejszych warunków gwarantuje licencję na niekomercyjne wykorzystanie standardu Spectrum. Licencja zezwala na pobranie standardu i – jeśli pobierający jest reprezentantem muzeum w rozumieniu Ustawy o muzeach, tzn. posiadającego statut lub regulamin uzgodniony z ministrem właściwym do sprawy kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub instytucji kultury, działającej na podstawie Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej – kopiowanie oraz rozpowszechnianie standardu w ramach własnej organizacji. Zabronione jest tworzenie produktów lub usług, które mogą komercyjnie konkurować z produktami lub usługami Collections Trust, jego partnerów lub powiązanych instytucji. Obejmuje to tłumaczenia, dostosowywanie i utwory zależne, na których tworzenie każdorazowo konieczna jest uprzednia wyrażona na piśmie zgoda ze strony Collections Trust.
Więcej informacji na temat licencji można znaleźć na stronie Collections Trust (link)