- Co to są metadane?
- Jakie mogą być metadane?
- Minimalny zakres metadanych dla obiektu muzealnego
- Metadane kontekstowe
- Schematy metadanych
Co to są metadane?
Najprościej ujmując – to dane o danych. Pozwalają na uporządkowane i zidentyfikowanie informacji opisujących dany obiekt. Choć w pierwszym momencie może to brzmieć obco – metadane nie są niczym nowym w świecie muzealnym. Każdy opiekun kolekcji zna je z tradycyjnych kart ewidencyjnych – bo ustrukturyzowane, ściśle określone i jednolicie nazwane informacje składające się na kartę to właśnie ułożone w pewien schemat metadane muzealiów. Podobnie sposób zbudowane są schematy stosowane w systemach komputerowych – stanowią zestawienie wykorzystywanych jednostek informacji ułożone w pewną strukturę, opatrzone definicjami, przykładami użycia i innymi informacjami pozwalającymi na jednoznaczne rozpoznanie, jak i kiedy używać danej jednostki.
Schemat metadanych można stworzyć w muzeum samodzielnie– najważniejsze jest wówczas, aby cała instytucja dobrze poznała i zrozumiała, a następnie konsekwentnie go stosowała. Można też przyjąć szerzej stosowany, gotowy schemat – pozwoli to na ujednolicenie metod zapisu informacji z innymi instytucjami.
Jakie mogą być metadane?
W uproszczeniu metadane można podzielić na techniczne, opisowe i administracyjne. Istnieją również inne, bardziej szczegółowe rozróżnienia rodzajów metadanych, ale na potrzeby digitalizacji muzealiów możemy przyjąć podział na te trzy podstawowe grupy, które łącznie pozwalają na zapis wszelkich informacji na temat obiektów i powiązanych z nimi procesów.
Metadane techniczne powstają zazwyczaj automatycznie przy tworzeniu zasobu cyfrowego (zdjęcia lub rekordu w bazie danych) i zawierają się w nich takie informacje, jak np. data utworzenia pliku/rekordu, autor zmiany czy rozdzielczość odwzorowania. W przypadku zdjęć cyfrowych – takie dane zapisane są bezpośrednio w pliku odwzorowania (np. w formacie EXIF) i nie powinno się ich usuwać – to cenne źródło informacji na temat procesu tworzenia zdjęcia!
Metadane opisowe obejmować mogą całą wiedzę, jaka gromadzona jest wokół obiektu, mogą zawierać podstawowe informacje ewidencyjne (np. materiał i technika wykonania muzealium lub jego wymiary), ale też szczegóły dotyczące historii czy przeznaczenia obiektu (np. powiązane wydarzenia lub wspomnienia osoby, która kiedyś posiadała dany przedmiot). To właśnie w tych informacjach ukryta jest cała wiedza o zbiorach opracowywana przez muzealników.
Metadane administracyjne wiążą się z zapisywaniem informacji dotyczących zarządzania obiektem – np. na temat miejsca jego przechowywania, kwoty ostatniego ubezpieczenia czy praw do udostępniania.
Z punktu widzenia użytkownika, nie jest istotne do jakiej kategorii należą wprowadzane przez nas dane – istotne jest, aby informacje zapisywane były zgodnie z ich przeznaczeniem i obowiązującymi instrukcjami.
Minimalny zakres metadanych dla obiektu muzealnego
Muzea zobowiązane są do ewidencjonowania i naukowego opracowywania posiadanych zbiorów. Rozporządzenie ewidencyjne określa minimalny zakres informacji, jakie muszą opisywać obiekt w dokumentacji muzealnej. W przypadku opisywania obiektów za pomocą komputera te wymagania są podstawą do stworzenia minimum metadanych opisowych dla zdigitalizowanego obiektu.
Zgodnie z rozporządzeniem w dokumentacji ewidencyjnej każdego obiektu obowiązkowo należy podać następujące informacje: określenie autorstwa lub wytwórcy, pochodzenie, wartość w dniu nabycia, czas i miejsce powstania, materiał, techniki wykonania, wymiary, ewentualnie wagę oraz określenie cech charakterystycznych. Odnotować należy także informacje o miejscu przechowywania, wartości w dniu sporządzenia karty ewidencyjnej, sposobie oznakowania i wszelkich przemieszczeniach.
W przypadku udostępniania metadanych obiektu online należy pamiętać, że niektóre informacje to dane wrażliwe, dlatego nie wszystkie powinny być udostępniane publicznie.
Metadane kontekstowe
Wartość obiektów muzealnych zawiera się nie tylko w ich formie – kunszcie artystycznym czy technicznym lub cenie kruszcu z jakiego zostały wykonane. To również wartość związana z wiedzą wokół nich gromadzoną – z ich historią, ikonografią lub powiązanymi z nimi wydarzeniami czy osobami. To często wartość symboliczna sprawiająca, że niewiele wart materialnie skrawek materiału jest bezcenną pamiątką. Cała wiedza jednak, jeśli nie zostanie zapisana, może przepaść bezpowrotnie. Te tzw. informacje kontekstowe również mogą być zapisywane w metadanych i są szczególnie cenne jako dane do wyszukiwania i klasyfikowania obiektów. Zwłaszcza jeśli obiekt planowany jest do udostępnienia online, warto jest tworzyć i udostępniać tego typu dane, ze względu na fakt, że w wielu przypadkach użytkownicy nie będą w stanie wyszukiwać muzealiów np. po nazwisku nieznanego powszechnie twórcy, ale będą wpisywać takie hasła jak „II wojna światowa”, „żeglarstwo” lub „miłość”. Tego typu dane często dostępne są w katalogach online po prostu jako tagi, jednak dobrze jest je zapisywać zgodnie z bardziej skomplikowaną strukturą zawartą w schematach informacyjnych, aby lepiej organizować i klasyfikować wiedzę.
Schematy metadanych