Niniejsza publikacja jest wynikiem seminarium pt. „Muzealizacja szczątków ludzkich. Praktyczne i etyczne aspekty gromadzenia i ewidencjonowania szczątków ludzkich w muzeach”, które odbyło się online w dniach 27–28 października 2021 roku. Zostało zorganizowane przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych. W spotkaniu uczestniczyli muzealnicy i badacze różnych dziedzin. Jego celem było podzielenie się spostrzeżeniami, problemami, ale też procedurami obowiązującymi w poszczególnych instytucjach, odwołanie się do doświadczeń własnych, ale także innych państw europejskich.
Zapraszamy do zapoznania się z raportem napisanym przez panią Emilię Jastrzębską, która zajęła się tematem muzealizacji szczątków ludzkich w polskich placówkach w kontekście prawnych uwarunkowań ich akcesji i ewidencji. Publikacja składa się z trzech części. Pierwsza stanowi próbę możliwie pełnego przedstawienia kategorii szczątków ludzkich pozostających w zbiorach muzealnych na świecie. Część druga to analiza przepisów prawa mniej lub bardziej bezpośrednio odnoszących się do tych obiektów muzealnych. Z kolei w części ostatniej przedstawiono praktyki muzealnicze w zakresie akcesji, ewidencji, a także deakcesji. Na końcu autorka pozwoliła sobie zamieścić refleksje na temat możliwych rozwiązań problemu. Raport ten stał się przyczynkiem do zorganizowania przez NIMOZ oraz Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych w 2021 roku seminarium poświęconemu temu zagadnieniu.
Opracowanie jest wynikiem prac grupy eksperckiej powołanej przez NIMOZ na początku 2014 roku. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na istotne zagadnienia i regulacje prawne związane z digitalizacją i udostępnianiem zbiorów muzealnych w Internecie. Udostępniane aktualnie wydanie II uwzględnia zmiany w przepisach i nowe regulacje dotyczące udostępniania informacji sektora publicznego do ponownego wykorzystywania. Obok podstaw teoretycznych opracowanie zawiera szereg praktycznych porad dotyczących ustalania statusu prawnego muzealiów oraz ich licencjonowania przy udostępnianiu, a także wzory umów (umowa licencyjna i umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych). Publikacja udostępniona jest na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Polska, pewne prawa zastrzeżone na rzecz autorów i NIMOZ. Zezwala się na dowolne wykorzystywanie treści pod warunkiem wskazania NIMOZ jako autora.
W związku z kolejną edycją Programu rządowego „Kultura Cyfrowa” Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów opublikował „Katalog Dobrych Praktyk Digitalizacji Obiektów Muzealnych”. Zaktualizowany poradnik w sposób syntetyczny podsumowuje dotychczasowe publikacje NIMOZ dotyczące wytycznych w zakresie digitalizacji muzealiów (wytwarzania metadanych i odwzorowań oraz udostępniania i archiwizacji). Udostępnione opracowanie może stanowić wartościowe źródło informacji zarówno dla beneficjentów programu „Kultura cyfrowa”, jak i dla innych podmiotów i osób realizujących projekty digitalizacyjne.
Aby możliwa była efektywna współpraca między dużą liczbą zainteresowanych podmiotów, niezbędne jest uzgodnienie zbioru podstawowych pryncypiów. Pryncypia te mają na celu wsparcie procesów decyzyjnych oraz ułatwienie sprawnej i właściwej koordynacji zarządzania informacjami cyfrowymi.
Raport przygotowany przez powołaną przy NIMOZ grupę ekspercką ds. metadanych przedstawia międzynarodowe standardy opisu muzealiów, zarówno schematy służące do budowania systemów ewidencyjnych, wymiany danych, jak również charakterystykę najważniejszych tezaurusów. Zawiera także propozycje rozwiązań możliwych do zastosowania przez pojedyncze instytucje, wskazując równocześnie na konieczność opracowania i wdrożenia rozwiązań o zasięgu krajowym.
***DOSTĘPNE JEST WYD. 2 W ZAKŁADCE "Zarządzanie zbiorami"*** Opracowanie jest wynikiem prac grupy eksperckiej powołanej przez NIMOZ na początku 2014 roku. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na istotne zagadnienia i regulacje prawne związane z digitalizacją i udostępnianiem zbiorów muzealnych w internecie, a zwłaszcza problemy dotyczące ochrony praw autorskich do podlegających cyfryzacji utworów. Obok podstaw teoretycznych przedstawiono praktyczne porady w zakresie ustalania statusu prawnego muzealiów i ich licencjonowania przy udostępnianiu.
Techniki skanowania trójwymiarowego są technikami stosunkowo młodymi, charakteryzującymi się bardzo szybkim rozwojem. Pozyskane dane przestrzenne, oprócz gromadzenia informacji o kształcie dokumentowanych przedmiotów i ich wymiarach, mogą też opisywać cechy pozwalające na analizę barwy, stanu zachowania i technik wykonania danego obiektu. Trójwymiarowe techniki dokumentacyjne nie są uniwersalną odpowiedzią na wszystkie problemy związane z dokumentacją obiektów zabytkowych, jednak odpowiednio użyte, mogą być bardzo pożytecznym narzędziem, oferującym zupełnie nowy wachlarz możliwości prezentacyjnych, dokumentacyjnych i analitycznych.
Opracowanie porusza zagadnienia i problemy związane z zastosowaniem skanerów i urządzeń skanujących do digitalizacji obiektów dwuwymiarowych, wskazując również na najczęściej popełniane błędy i utrudnienia pojawiające się w trakcie skanowania. Obok założeń technicznych związanych z projektem digitalizacji i samym procesem skanowania, przedstawia także kwestie kontroli technicznej i jakościowej wyników, w odniesieniu zarówno do pracowni własnych, jak i firm zewnętrznych.
Opracowanie przedstawiające wybór przykładów dokumentacji wizualnej różnego rodzaju eksponatów muzealnych przy pomocy fotografii cyfrowej, a także technik 3D. Obok konkretnych przykładów przedstawia wybrane zagadnienia teoretyczne związane z technikami fotograficznymi. Poza kwestiami technicznymi porusza kwestie organizacyjne, przypominając, że właściwe prowadzenie procesu digitalizacji wymaga harmonijnej współpracy wielu działów muzeum i różnych specjalistów oraz opiekuna zbiorów. Różnorodność obiektów dziedzictwa kulturowego znajdujących się pod opieką muzeów uniemożliwia wskazanie jednolitych zwartych wytycznych wykonawczych dla dokumentacji wizualnej. Z tego powodu zamieszczone w opracowaniu przykłady nie wyczerpują listy modelowych rozwiązań, mogących służyć za wzór.
W październiku 2013 roku zakończyła prace grupa ekspercka zajmująca się schematami metadanych, której prace objęły także kwestie udostępniania tychże danych, a także systemowego i poprawnego identyfikowania opisywanych obiektów. Opracowanie przedstawia koncepcję systemu trwałych identyfikatorów internetowych dla obiektów dziedzictwa kulturowego, opracowany w ramach grupy eksperckiej przez Marcina Werlę. Koncepcja ta stanowić będzie punkt wyjścia w pracach NIMOZ nad systemem udostępniania cyfrowych zasobów muzealnych, z uwzględnieniem ich poprawnego i trwałego identyfikowania w środowisku internetowym.
Opracowanie jest wynikiem prac powołanej przy NIMOZ w 2012 roku grupy eksperckiej zajmującej się zagadnieniami pozyskiwania wysokiej jakości cyfrowych odwzorowań muzealiów. Podstawowym celem digitalizacji powinno być tworzenie wiernej dokumentacji, opartej na danych pozyskanych w wyniku procedury pomiarowej, dokonanej przy użyciu służących do tego urządzeń, a nie wykreowanej przy pomocy oprogramowania. Główne rozważania poświęcone są teorii i praktyce procesów skanowania i fotografowania obiektów płaskich oraz fotografowaniu i skanowaniu 3D obiektów przestrzennych, a także tworzenia formy prezentacyjnej obiektu na potrzeby udostępniania w internecie. Całość uzupełnia obszerny przegląd sprzętu skanującego.
Opracowanie podsumowuje wyniki pracy powołanego przy NIMOZ zespołu ekspertów zajmujących się zagadnieniami procedur i organizacji pozyskiwania dokumentacji cyfrowej zasobów muzealnych. Jest to rozwinięcie wcześniejszej wersji dokumentu z 2011 roku. Aktualny dokument poza pewnymi rozszerzeniami w części tekstu podstawowego, rozbudowany został o duży rozdział zawierający artykuły uzupełniające, traktujące bardziej szczegółowo niektóre zagadnienia zasygnalizowane w części podstawowej. Mamy nadzieję, że prezentowany obecnie dokument okaże się pomocny przy planowaniu i wdrażaniu procesów digitalizacji w muzeach, jak również, że przyczyni się do otwarcia dyskusji i współpracy miedzy muzeami w tej skomplikowanej materii.