W polskich muzeach przechowuje się ok. 20 milionów muzealiów, a liczba ta stale rośnie. Tylko niewielka ich część jest eksponowana na wystawach, większość znajduje się w magazynach. Tylko największe muzea dysponują przestrzenią magazynową o warunkach klimatycznych gwarantujących bezpieczeństwo zbiorów, nieliczne zaś posiadają własne pracownie konserwatorskie i digitalizacyjne.
Idea powstania PANOPTIKUM – centrum kompetencji dla muzeów, wzorowanego na podobnych funkcjonujących m.in. w Danii, Holandii czy Finlandii, narodziła się w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i była odpowiedzią na realne potrzeby polskich muzeów. Jej realizację powierzono ówczesnemu Narodowemu Instytutowi Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (obecnie Narodowy Instytut Muzeów). W 2022 roku przeprowadzono postępowanie przetargowe, które wyłoniło generalnego wykonawcę budynku w systemie „projektuj i buduj”.
Inwestycja zlokalizowana jest na terenie należącym do Skarbu Państwa o powierzchni 18 ha w gminie Lesznowola, którą przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego nieodpłatnie przekazał Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Nad poszczególnymi elementami projektu czuwa zespół ekspertów złożony zarówno z doświadczonych pracowników NIM, jak i specjalistów zewnętrznych. Projekt dla muzeów powstaje przy udziale ich samych, m.in. Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki, Muzeum Narodowego w Gdańsku czy Muzeum Narodowego w Poznaniu. Szacunkowa wartość inwestycji to ok. 200 mln zł. Przygotowywana od dłuższego czasu właśnie wchodzi w fazę realizacji. Prace budowlane rozpoczną się jeszcze w 2023 roku, a otwarcie PANOPTIKUM planowane jest w drugiej połowie 2025 roku.
Wielofunkcyjny budynek, do którego budowy przystępujemy, będzie złożony z kilku wydzielonych funkcjonalnie przestrzeni:
- przestrzeni magazynowej – nowoczesne magazyny jedno- i dwupoziomowe z możliwością różnorodnego składowania, pomieszczenia przyjmowania i wydawania obiektów;
- pracowni – w pełni wyposażone pracownie konserwatorskie, fotograficzne i digitalizacyjne oraz pomieszczenie pracy studialnej;
- przestrzeni edukacyjno-konferencyjnej – sala edukacyjna, wielofunkcyjna sala konferencyjno-szkoleniowa, sala ekspozycyjna, księgarnia;
- przestrzeni administracyjnej.
Projekt zakłada zagospodarowanie bezpośredniego otoczenia budynku: organizację parku, placu zabaw, ścieżek rowerowych, alejek spacerowych, miejsc wypoczynku, dróg dojazdowych, parkingów oraz miejsc ładowania samochodów elektrycznych.
PANOPTIKUM będzie zatem nie tylko centrum wsparcia kompetencji muzeów, lecz także miejscem przyjaznym, otwartym, sprzyjającym integracji lokalnej społeczności.
Budynek będzie przyjazny środowisku. Został zaprojektowany w taki sposób, by spełniał warunki uzyskania certyfikatu BREEAM. Projekt zakłada między innymi lokowanie na terenie inwestycji budek lęgowych dla ptaków, hoteli dla owadów, maksymalne obniżenie energochłonności, wykorzystanie wody deszczowej, zastosowanie pomp ciepła oraz umieszczenie paneli fotowoltaicznych na powierzchni dachu.
PANOPTIKUM jako oddział Narodowego Instytutu Muzeów zapewni szeroki wachlarz usług dla muzeów z całej Polski, stanie się ważną instytucją wspierającą rozwój kadr muzealnych, zapewniającą bezpieczeństwo przechowywanych zbiorów, edukującą i ułatwiającą dostęp do kultury lokalnej społeczności.
***
Informujemy, że PANOPTIKUM - centrum kompetencji dla muzeów, oddział Narodowego Instytutu Muzeów, uzyskał certyfikat BREEAM, który jest jednym z najbardziej znanych na świecie systemów oceny budynków pod kątem zrównoważonego rozwoju. Certyfikat powstał w Wielkiej Brytanii w odpowiedzi na potrzebę wprowadzenia zrównoważonego budownictwa, począwszy od procesu projektowego, przez fazę użytkowania, aż do rozbiórki. BREEAM, przyznawany przez Building Research Establishment, opiera się na standardach europejskich, z możliwością ich dostosowania do standardów lokalnych. Proces certyfikacji BREEAM uwzględnia następujące zagadnienia: materiały budowlane, jakość środowiska wewnętrznego, zarządzanie eksploatacją budynku, efektywność energetyczna, gospodarka wodna i odpadami, dostępność środków transportu miejskiego.